Gmina Żarnowiec

Siedziba gminy: wieś Żarnowiec
Powierzchnia: 124,77 km2
Sołectwa (14): Brzeziny, Chlina, Jeziorowice, Koryczany, Łany Małe, Łany Średnie, Łany Wielkie, Małoszyce, Otola, Otola Mała, Udórz, Wola Libertowska, Zabrodzie, Żarnowiec.
Ludność: ok. 4,8 tys. mieszkańców
Charakter gminy: rolnicza (tereny rolne: 74%, leśne 22%).

Urząd Gminy
42-439 Żarnowiec,ul. Krakowska 34,
tel. (032) 644 93 20, fax (032) 644 90 05
www.zarnowiec.pl

Gmina Żarnowiec położona jest w południowo – wschodniej części Powiatu Zawierciańskiego. Tereny gminy leżą na pograniczu Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej oraz Wyżyny Miechowskiej, południowa część znajduje się w otulinie Parku Krajobrazowego „Orlich Gniazd”. Atutami gminy są: położenie z dala od dużych traktów komunikacyjnych, czyste powietrze, bliskość natury

Z kart historii
Pierwsza wzmianka o istnieniu grodu Żarnowiec pochodzi z 1098 roku i umieszczona jest w kronice Galla Anonima. Nazwa wywodzi się od krzewu żarnowca gęsto porastającego okolice. Pierwotny Żarnowiec leżał na terenie dzisiejszej wsi Łany Wielkie (Stary Żarnowiec).Tworzył on wraz z kilkoma sąsiednimi wioskami jednostkę administracyjną, zwaną opolem. W samym grodzie, lub na podgrodziu, znajduje się do dzisiaj kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. W odległości 3 km od Żarnowca Starego, Kazimierz Wielki założył nowe miasto, którego lokacji dokładnie nie znamy. W latach trzydziestych XIV wieku monarcha nadał prawa miejskie Żarnowcowi, uczynił go murowanym i obronnym. Do wybudowanego zamku zesłał swą drugą żonę Adelajdę, sam również też tam przebywał. W 1655 roku wojska szwedzkie zrabowały i spaliły miasto. Pomimo ulg podatkowych i licznych nadań od Króla Zygmunta I Augusta miasto powoli upadło.
Za udział w powstaniu styczniowym Żarnowiec utracił prawa miejskie. W czasie okupacji hitlerowskiej prężnie działał ruch oporu, w okresie tym zginęło 283 mieszkańców gminy pochodzenia polskiego i około 1000 pochodzenia żydowskiego. Po wyzwoleniu Żarnowiec nie odzyskał dawnego znaczenia, obecnie jest gminą typowo rolniczą.

Warto zobaczyć

•  Odrestaurowany kościół p.w. św. Wojciecha w Łanach Wielkich - pierwsza wzmianka źródłowa o kościele pochodzi z 1255 roku. Jego powstanie datuje się na rok 1335. Fundatorką była najprawdopodobniej żona Kazimierza Wielkiego - Adelajda. Świątynia została wybudowana w miejscu, gdzie w czasach przedchrześcijańskich znajdował się ośrodek kultu pogańskiego. Uważa się, że w czasie swojej podróży do Gniezna, prawdopodobnie w 996 r., przybył tu i nauczał Św. Wojciech. Szczególnie cennym elementem wystroju kościoła są zachowane w jego wnętrzu średniowieczne freski.
•  Gotycki kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1528 roku w Żarnowcu.
•  Pięknie zachowane dwa spichlerze dworskie w Udorzu, z których jeden jest drewniany (1783r.). To najcenniejszy zabytek pochodzący z czasów gospodarowania niemieckiego ziemianina Moesa. Spichlerz został zbudowany bez użycia gwoździ i innych elementów metalowych.
•  Ruiny zamku rycerskiego w Udorzu, wzniesionego prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku przez rodzinę Długoszów herbu Wieniawa (budowla nigdy nie ukonczona). W bezpośrednim sąsiedztwie ruin znajdują się wały kultury łużyckiej.
•  Galeria Sztuki Ludowej Antoniego Toborowicza w Woli Libertowskiej- rzeźba-malarstwo-grafika, tel. 032 644 94 93, e-mail: toborowicz@poczta.fm.
•  Warto też zobaczyć zabytkowe chałupy i zagrody z II połowy XIX w. w Jeziorowicach, Koryczanach, Woli Libertowskiej i Chlinie Zamiechówce oraz kapliczki przydrożne w Jeziorowicach, Woli Libertowskiej, Sławniowie, Kleszczowej i Wierzbicy.
•  Płyta ku czci poległych z grupy dywersyjnej oddziału AK „Parasol”
•  Średniowieczny układ urbanistyczny rynku z XIV wieku w Żarnowcu
•  Kopiec Tadeusza Kościuszki z 1918 roku usypany na pamiątkę odzyskania niepodległości znajdujący się przy skrzyżowaniu dróg do Pilicy i Wolbromia.

Obiekty rekreacyjne i sportowe

•   Stadnina Koni w Udorzu  - przez cały rok można korzystać z krytej ujeżdżalni, ponadto stadnina oferuje: naukę jazdy na koniach, przejażdżki bryczką, rajdy konne, obozy jeździeckie, wycieczki szkolne, wczasy rodzinne.
•  Stadion sportowy „Trzy korony" w Żarnowcu z pełnowymiarowym boiskiem do piłki nożnej, boiskiem do piłki siatkowej i koszykówki oraz bieżnią.
•  Ośrodek DELPHINUS Żarnowiec - Żarnowiec, ul. Miechowska, tel. (032) 6449027.  W ośrodku można skorzystać z gabinetu masażu, fizykoterapii, sali gimnastycznej oraz krytego basenu.

Imprezy cykliczne

•  Biesiada ludowa - Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Turystyki (luty). Impreza ma na celu podtrzymywanie ludowych tradycji, pielęgnowanie rodzimego folkloru poprzez: taniec, śpiew, rękodzieło artystyczne, przyśpiewki i piosenki ludowe, przedstawianie obrzędów ludowych. Integruje środowisko KGW z terenu gminy Żarnowiec, odbywa się zawsze w „Ostatki”;
•  Turniej KGW Powiatu Zawierciańskiego- kwiecień GOKSiT - impreza integrująca społeczność KGW powiatu zawierciańskiego, polegająca na rywalizacji w poszukiwaniu produktu regionalnego, na bazie produktów mlecznych. Turniejowi towarzyszy przegląd dorobku artystycznego poszczególnych KGW biorących udział w imprezie.
•  Uroczystości poświęcone pamięci poległych żołnierzy batalionu „Parasol”- lipiec – przy płycie pamiątkowej w Udorzu.
•  Dni Żarnowca - stadion „ Trzy Korony”, lipiec. Coroczne święto gminy, na którym bawią się zarówno mieszkańcy jak i osoby z poza terenu gminy. Festyn ma na celu promowanie gminy Żarnowiec. Prezentowany jest dorobek Dziecięcego Zespołu Regionalnego „ Żarnowiacy” oraz Kapeli „Żarnowiacy”, jak również stowarzyszeń z terenu gminy. Organizowane są różne konkursy dla Kół Gospodyń Wiejskich, Strażaków, dzieci i młodzieży. Imprezie towarzyszą koncerty zespołów amatorskich i gwiazd polskiej estrady, kabarety, zawody sportowe.