Walory przyrodnicze

Położenie geograficzne Powiatu Zawierciańskiego wyznacza unikalna rzeźba terenu oraz występowanie malowniczych i niezwykłych form morfologicznych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Wapienne podłoże, zróżnicowanie gleb i specyficzne warunki klimatyczne sprawiają, że nigdzie w Polsce nie znajdziemy obok siebie zbiorowisk roślinnych tak skrajnie różniących się pod względem florystycznym i ekologicznym. Wśród rozległych i zwartych kompleksów leśnych (zajmujących ok. 30% powierzchni powiatu) dominują zbiorowiska sosnowe. Lasy liściaste (głównie bukowe) porastają wyróżniające się w krajobrazie wzniesienia skalne. Do najpiękniejszych należą Góra Zborów, Skały Rzędkowickie, Kroczyckie, Podlesickie, Morskie oraz wzgórza w okolicy Podzamcza z najwyższą na Jurze Górą Janowskiego (504m n.p.m.) i ruinami średniowiecznego zamku.

PRZYRODA NIEOŻYWIONA – ZESPOŁY SKALNE I OSTAŃCE

• Skały Kroczyckie (gmina Kroczyce) stanowią zespół wysokich skalistych wzniesień ciągnących się około pięciokilometrowym łukiem otwierającym się w kierunku południowo-zachodnim spadzistymi i gęsto zalesionymi zboczami. Składają się z dziewięciu nierozerwalnych elementów zakończonych jurajskimi skałkami i oddzielonych od siebie głębokimi dolinkami o stromych zboczach. Ważniejsze z nich, patrząc od zachodu to: Góra Zborów (462 m n.p.m.), Kołoczek, Pośrednia (Jamkowa), Popielowa (Babia Skałka), Łysak, Jastrzębnik i ostatnia na wschodzie Słupsko. Wymienione ostańce mają niezwykłe, oryginalne kształty i związane z nimi nazwy np.: Jędza, Lalka z jaskinią Berkową, Wielbłąd, Zakonnica, Sfinks, Młyny czy Cyrk.

• Skały Podlesickie (gmina Kroczyce) rozpoczynając od zachodu nazwano: Górą Sowią ze skałkami Sowia Grań, Bukowe Skały, Zwornikowe Skałki, Sowia Skała, Góra Apteka z Ruskimi Skałami, Góra Sulmów ze Skałą Apteka, Turnią Motocyklistów, Biblioteką, Dudnikiem. Do najpiękniejszych jaskiń podlesickiego pasma należą: Jaskinia Żabia, Sulmowa i Studnia Szpatowców.

• Skały Rzędkowickie (gmina Włodowice) tworzą wzniesienia: Wysoka, Studnisko, Brzuchata, Okiennik  i Leśna Turnia.

• Za jeden z najpiękniejszych okazów skalnych mieszczących się na terenie powiatu uznano unikalny pomnik przyrody nieożywionej - Okiennik Duży, w którym znaleziono narzędzia krzemienne pochodzące z okresu środkowego paleolitu.

• Skały Morskie (gmina Włodowice i gmina Zawiercie) z Górą Łężec noszą nazwy: Popielarka, Okiennik Mały (Morski), Barwinek, Dziadowa Skała, Łężec oraz Gips Biwakowa.

Oprócz malowniczych form skalnych atrakcją krajobrazu jurajskiego są liczne jaskinie w Podlesicach, Kroczycach, Ryczowie, Smoleniu i Podzamczu.

PRZYRODA OŻYWIONA – REZERWATY PRZYRODY

Zielony dekalog turysty - przypomnienie zasad obowiązujących w rezerwacie przyrody

W granicach Powiatu Zawierciańskiego położona jest część Parku Krajobrazowego "Orlich Gniazd". Do obszarów szczególnie chronionych należy pięć rezerwatów przyrody przedstawionych poniżej.

• Góra Chełm

Rezerwat jest położony na terenie gminy Łazy w okolicy miejscowości Hutki-Kanki. Powstał on w 1957 roku i liczył 12,56 ha powierzchni. W 2012 roku został powiększony do 23,52 ha. Zachowały się w nim fragmenty naturalnego lasu bukowego z domieszką jodły i jaworu porastającego malownicze ostańce wapienne. Szczyt góry (443 m n.p.m.) od strony północnej porasta buczyna sudecka, od południa i zachodu ciepłolubna buczyna storczykowa, a na mniejszych powierzchniach kwaśna buczyna niżowa. Wapienne wzniesienia wzgórz zajmowane są przez bogate florystyczne zespoły lasów liściastych, natomiast na ubogich i piaszczystych glebach dolin wykształciły się mniej wymagające bory sosnowe.

Na terenie rezerwatu stwierdzono ponad 220 gatunków roślin naczyniowych z czego 20 podlega ochronie całkowitej, a 8 ochronie częściowej. Ścisłą ochroną objęte są m.in.: widłak goździsty, rojnik pospolity, bluszcz pospolity, paprotka zwyczajna, dziewięćsił bezłodygowy, śnieżyczka przebiśnieg, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko i storczyki. Z roślin objętych częściową ochroną występują m.in.: naparstnica zwyczajna, kopytnik pospolity, pierwiosnka wyniosła, pierwiosnka lekarska, marzanka wonna, kalina koralowa i konwalia majowa. Z roślin niższych w rezerwacie i jego otoczeniu licznie występują mchy i porosty.

Takie zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych pociąga za sobą znaczne zróżnicowanie występującej fauny. Do najczęściej spotykanych należą: lis, sarna, zając szarak, jaszczurka zwinka oraz około 40 gatunków ptaków. Występują tu takie gatunki ptaków jak: dudek, puszczyk, dzięcioł czarny i zielony, dzięcioł zielonosiwy, zięba, gołąb siniak, szpak, kawka, świergotek drzewny, pokrzywnica, trznadel, sikora i inne.

Na terenie rezerwatu są udostępnione dwa szlaki piesze: zielony szlak turystyczny oraz ścieżka dydaktyczna zorganizowana przez Nadleśnictwo Siewierz.

Dokument dopuszczający ruch turystyczny w rezerwacie - Zarządzenie Nr 10/2017 RDOŚ w Katowicach z dnia 30 maja 2017 r. w sprawie wyznaczenia szlaku ruchu pieszego w rezerwacie przyrody Góra Chełm.

• Góra Zborów

Rezerwat znajduje się na terenie gminy Kroczyce, nieopodal wsi Podlesice. Został założony w 1957 roku i ma powierzchnię 45,00 ha. Wzgórze (zwane Berkową Górą) o wysokości 463 m n.p.m. zbudowane jest z wapieni górnojurajskich o bogatej rzeźbie krasowej. W skład rezerwatu wchodzą również dwa grzbiety skalne: Góra Zborów o wysokości 464 m n.p.m. oraz niższy Kołoczek. Górę Zborów od wzniesienia Kołoczek oddziela wspaniała widokowo i florystycznie przełęcz z wieloma uroczymi i ustronnymi zakątkami. Łańcuch skał rezerwatu przypomina swoim kształtem literę "U". Bloki skalne ułożone grupami wyglądają jak zabudowania lub olbrzymie bramy skalne poprzecinane trawiastymi uliczkami, wąwozami czy labiryntami i sprawiają wrażenie skamieniałego miasta.

Niektóre ze skał przypominają swym kształtem np. głowę orła, czarownicy, wielbłąda czy też baranka.

Obszar rezerwatu podlega ochronie ze względu na te unikalne formy skalne oraz duże skupiska roślin kserotermicznych. Spotkać tu można rzadkiego w Polsce goździka sinego. Rośnie tutaj chroniona krzewinka-mącznica lekarska. Generalnie teren rezerwatu porasta roślinność ciepłolubna, murawowa i skalna.

Spośród pospolitych gatunków ptaków w szczelinach skalnych żyją pustułki i jerzyki, a w lasach gnieździ się rzadka na Jurze orzechówka.

Dla zwiedzających zostały udostępnione szlaki ruchu pieszego:

•             czerwony, pieszy szlak turystyczny Orlich Gniazd,

•             zielony, pieszy szlak turystyczny „Rzędkowicki”,

•             czarny, pieszy szlak turystyczny,

•             ścieżka dydaktyczna „Góra Zborów – człowiek i przyroda” oznaczona w terenie białymi kwadratami z przekątnym czerwonym paskiem wymalowanymi na drzewach,

•             ścieżki dojścia do miejsc wyznaczonych do wspinaczki.

UWAGA! Jaskinie, z wyjątkiem Jaskini Głębokiej, są zamknięte dla zwiedzających ze względu na ochronę fauny nietoperzy oraz ze względów BEZPIECZEŃSTWA.

Dokument dopuszczający ruch turystyczny w rezerwacie – Zarządzenie Nr 11/2013 RDOŚ w Katowicach z dnia 25 kwietnia 2013 r. (z późn. zm.).

• Smoleń

W Smoleniu na terenie gminy Pilica w roku 1959 utworzony został rezerwat krajobrazowy "Smoleń" o powierzchni 4,32 ha. Położony jest na wzgórzu zbudowanym z wapieni górnojurajskich. Rzeźbę terenu urozmaicają liczne ostańce skalne (najwyższy o wysokości 486 m. n.p.m.), szczeliny i wgłębienia. Zbocza porośnięte są lasem bukowo-grabowo-modrzewiowym z przewagą buczyny sudeckiej mającej charakter reliktowy. Na szczycie wzgórza eksponują się ruiny XIV-wiecznego zamku z zachowaną gotycką bramą wjazdową.

Górną część rezerwatu z niewielkim, choć bardzo ciekawym fragmentem ze skałami wapiennymi, porośniętymi lasem, oddziela od zamku przepiękna i barwna łąka. Na całym terenie rezerwatu zaobserwowane zostały ślady wielu procesów krasowych. Ostańce skalne na wzgórzu przybierają fantazyjne, jakby poszarpane kształty. Można je podziwiać tylko wewnątrz rezerwatu, gdyż z zewnątrz widoczny jest jedynie "dywan" zwartej zieleni.

Dominującym zbiorowiskiem roślinnym o naturalnym charakterze jest buczyna sudecka, której wschodnia granica zasięgu przebiega właśnie tutaj. Na mniejszej powierzchni występuje również las bukowo-grabowy. Zbadaną florę rezerwatu reprezentuje ok. 160 gatunków roślin naczyniowych i ok. 60 gatunków mszaków. Najcenniejsze chronione gatunki to: śnieżyczka przebiśnieg, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity oraz marzanka wonna. Gatunki górskie reprezentują: jodła, kokoryczka okółkowa, paprocie - zanokcica zielona, paprotnik kolczasty. Interesującym elementem szaty roślinnej rezerwatu są liczne gatunki mszaków. Spotykamy tu również konwalię majową, kruszynę pospolitą, kalinę koralową, paprotkę zwyczajną, pierwiosnkę lekarską, czerniec gronkowy czy miodownik melisowaty. Ze wzgórza zamkowego widoczne są trzy pomniki przyrody ożywionej. Są to dwa pojedyncze drzewa: lipa drobnolistna o obwodzie w pierśnicy mierzącym ponad 3m, a drugie to jesion wyniosły o nieco mniejszym obwodzie, ale wysoki i smukły mogący dorastać do 40 m. Trzecim pomnikiem jest różnogatunkowa aleja składająca się z kilkunastu okazałych drzew, wśród których spotykamy lipę, jawor i jesion. Ich obwody oscylują w okolicach 3 metrów.

Wśród pomników przyrody nieożywionej ochronie podlegają ostańce skalne: Zawisze, Wypaleniec, Pośrednica w Smoleniu oraz Skała Gaj i Symulowa Skała w Złożeńcu.

Niedaleko rezerwatu znajduje się ścieżka dydaktyczna prowadząca przez pomnik przyrody nieożywionej Skały Zegarowe oraz część Doliny Wodącej. Wschodni kraniec Doliny Wodącej stanowi przepiękne Pasmo Smoleńsko-Niegowonickie.

Turystom został udostępniony szlak ruchu pieszego oraz teren wewnątrz ruin zamku (podzamcze wschodnie i zachodnie, zamek górny oraz wieża zamkowa).

Dokument dopuszczający ruch turystyczny w rezerwacie: Zarządzenie Nr 21/2017 RDOŚ w Katowicach z dnia 20 lipca 2017 r. w sprawie wyznaczenia szlaku ruchu pieszego w rezerwacie przyrody Smoleń.

• Ruskie Góry

W pobliżu miejscowości Smoleń, Złożeniec i Ryczów w roku 2000 utworzono rezerwat leśny "Ruskie Góry" o powierzchni 153 ha. Cały teren położony jest na Płaskowyżu Częstochowskim w granicach Ryczowskiego Mikroregionu Skałkowego i stanowi fragment Pasma Smoleńsko-Niegowonickiego, które jest największym pasmem wzgórz przecinającym Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych.

Nazwa rezerwatu pochodzi od jednego ze wzniesień - Ruskie Góry o wysokości 485 m n.p.m. Cechą charakterystyczną ukształtowania powierzchni rezerwatu jest obecność wzniesień o znacznych różnicach wysokości, które zwieńczają przeróżne formy skalne oraz urocze obniżenia dolinne. Zachowana szata roślinna, leśne wąwozy, skaliste brzegi jarów, zróżnicowane w kształtach skały porośnięte buczyną sudecką i jaworzyną górską, bramy, głazy oraz wiele innych form pięknego krajobrazu stanowią o szczególnych walorach przyrodniczych tego terenu. Rośnie tu około 20 gatunków roślin objętych ochroną gatunkową m.in.: kilka gatunków storczyków, wawrzynek wilczełyko, języcznik zwyczajny, widłak goździsty czy kopytnik pospolity.

Do osobliwości florystycznych zaliczono też około 30 gatunków rzadkich w skali regionu roślin górskich takich jak: przetacznik górski, żywiec dziewięciolistny, zachyłka oszczepowata, zdrojówka rutewkowata czy rzadki storczyk bezzieleniowy storzan bezlistny. Lasy w rezerwacie tworzy buczyna sudecka przemieszana z niewielkimi, lecz stosunkowo często występującymi płatami jaworzyny górskiej. Fragmentarycznie spotkać można buczynę storczykową i kwaśną buczynę niżową.

W rezerwacie tym stwierdzono kilkadziesiąt gatunków ptaków i chronionych chrząszczy z rodziny biegaczowatych.

• Kępina

„Kępina" w gminie Irządze w Nadleśnictwie Koniecpol to 61-szy rezerwat utworzony w województwie śląskim. Ma blisko 90 ha powierzchni i otacza go otulina o powierzchni ponad 70 ha, która ma chronić obszar przed działalnością człowieka. W „Kępinie" można spotkać m.in. endemiczną warzuchę polską, która występuje tylko w Polsce. Na terenie rezerwatu ingerencja człowieka jest ograniczona do absolutnego minimum. Zabronione jest m.in.: ścinanie drzew, polowanie, zbieranie runa leśnego itp. Na wilgotnych i lekko zabagnionych terenach rezerwatu występuje tzw. las łęgowy, w którym panuje olsza czarna. W obniżeniach rozwinął się z kolei ols porzeczkowy, czyli las wodny, rosnący na podmokłych terenach. Ols tworzy charakterystyczne wyspy - jest piękny, ale bardzo trudno dostępny. Co warte podkreślenia, w jego poszyciu występuje dzika porzeczka czarna.

Najcenniejszym pod względem przyrodniczym fragmentem rezerwatu jest otoczenie potoku Rajecznica. To właśnie tu występuje m.in. bardzo rzadki endemiczny gatunek roślin - warzucha polska (poza naszym krajem nie występuje nigdzie indziej na świecie) oraz inne chronione rośliny jak np.: zachylnik błotny, borówka bagienna, siedmiopalecznik błotny, a także równie rzadkie gatunki leśne takie jak: wawrzynek wilczełyko, kukułka Fuchsa, ciemiężyca zielona czy widłak goździsty.

W przyszłości na terenie rezerwatu ma powstać ścieżka dydaktyczna, dzięki której turystom łatwiej będzie się zapoznać z występującymi tam okazami.

Zasady wspinaczki:

- wykorzystuj jedynie istniejące punkty asekuracyjne (nie instaluj nowych ringów),

- ze względu na ochronę stanowisk rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt w rejonie tzw. Kruczych Skał uprawiaj wspinaczkę jedynie z dolną asekuracją, wspinaj się do 2 m poniżej górnej krawędzi ściany wspinaczkowej,

- nie uprawiaj drytoolingu – wspinaczki przy zastosowaniu sprzętu typowego dla wspinaczki lodowej (m.in. czekany, raki),

- w przypadku stwierdzenia na skale zasiedlonego przez ptaki gniazda zaniechaj wspinaczki; zwróć uwagę na obecność tabliczki informującej o czasowym zamknięciu drogi wspinaczkowej ze względu na lęgi ptaków i zastosuj się do niej.

PROJEKTOWANE REZERWATY PRZYRODY

Zespół Śląskich Parków Krajobrazowych zaprojektował również powstanie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego "Podzamcze", który będzie obejmował tereny wokół ruin zamku Ogrodzienieckiego w Podzamczu wraz z otaczającymi go skałami i rozciągającymi się na południe oraz południowy-wschód obszarami lasów i łąk. Powierzchnia projektowanego rezerwatu ma wynosić ok. 207 ha. Oprócz ruin zamku cechą najbardziej wyróżniającą jest zespół skalny Podzamcza. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Janowskiego o wysokości 504 m n.p.m. Na uwagę zasługuje Góra Birów (460 m n.p.m.), gdzie prowadzone są prace archeologiczne, które przyniosły w ostatnim czasie rewelacyjne odkrycia ogromnej ilości wczesnośredniowiecznych przedmiotów żelaznych i ceramicznych.

Flora projektowanego rezerwatu "Podzamcze" liczy ponad 200 gatunków roślin naczyniowych, wśród których jest kilka chronionych i rzadkich takich jak: dziewięćsił bezłodygowy, buławnik wielkokwiatowy, kruszczyk szerokolistny czy goryczka orzęsiona.

Na późniejszy termin projektuje się powstanie (częściowego) rezerwatu florystycznego "Las Poręba" mającego chronić m.in. unikatowe, najbardziej wysunięte na północ Polski stanowisko cieszynianki wiosennej wraz z fragmentami lasu grądowego z naturalnie zachowanym bujnym i bogatym runem. Podmokły, bagienny teren wśród licznych potoków, stawów o urozmaiconym drzewostanie jest siedliskiem bociana czarnego.

Projektowany jest także rezerwat ścisły "Poręba Stawki", który ma objąć obszar po dawnej eksploatacji węgla i rudy wraz z fragmentami wyrobisk (warpie) obecnie zabagnionymi. Miejsca te stanowią ostoje dla bardzo rzadkich w skali Polski mchów reliktowych (postglacjalnych), mających swoje unikatowe stanowiska. Stwierdzono, że występuje tu 158 roślin naczyniowych, 56 taksonów mszaków, w tym 48 mchów i wątrobowców. Proponowany obszar obu rezerwatów ma objąć powierzchnię ok. 61 ha.

Prócz rezerwatów zarejestrowano na naszym terenie 40 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej. Należą do nich sędziwe drzewa, grupy skałek, pojedyncze ostańce i jaskinie. Pomniki przyrody dumnie reprezentuje najstarsze drzewo w województwie śląskim, którym jest 720 letni dąb szypułkowy Bartek w Porębie. Obwód pnia przekracza 6m.

Na ochronę zasługują również bardzo bogate łąki w okolicach Trzebyczki w gminie Łazy z występującym tam pełnikiem europejskim i kosaćcem syberyjskim oraz bardzo bogate florystycznie wzgórze Grodzisko nieopodal Strzegowej w gminie Pilica.

ZABYTKOWE PARKI

W Powiecie Zawierciańskim pozostało kilka zabytkowych parków o wysokich walorach przyrodniczo-kulturowych. Są wśród nich parki w Pilicy, Udorzu, Rokitnie Szlacheckim i Smoleniu.

Jednym z najciekawszych jest zespół pałacowo-parkowy w Pilicy o zabytkowym układzie urbanistycznym z twierdzą, obiektami sakralnymi i pałacem otoczonym parkiem. Powstanie tego 13-hektarowego parku datuje się na XVII wiek. Park ma charakter barokowy, poprzecinany jest symetrycznym, poczwórnym szpalerem dwustuletnich lip drobnolistnych usytuowanych w sąsiedztwie zachowanej twierdzy bastionowej. Wokół twierdzy rozpościera się park krajobrazowy. Twierdzę z pałacem łączy zabytkowa aleja wielogatunkowa licząca 276 drzew. W sąsiedztwie pałacu rośnie heraldyczne drzewo uznane za pomnik przyrody, którym jest 600-letnia lipa Królowej Jadwigi - żony Władysława Jagiełły.

Początki powstania parku dworskiego w Udorzu datuje się na XVII wiek. Na terenie 4,5 ha dominują stawy rozmieszczone na osi już nieistniejącego dworu. Główna aleja parkowa obsadzona jest głównie lipami drobnolistnymi oraz dębami szypułkowymi i wychodzi wstęgą, aż do ruin zamku. Cały park poprzecinany jest romantycznymi alejkami, nad którymi konary kształtowanych grabów tworzą sklepienia.

Na uwagę zasługuje także park osiedlowy w Zawierciu. Park powstał w 1897 roku i ma 7 ha powierzchni. Kompozycja krajobrazowa parku poprzecinana jest siecią alei i wnętrz parkowych. Wśród występujących tu ponad 35 gatunków drzew dominują różne odmiany dębów, brzóz i lip.

Zespoły pałacowo-parkowe zachowały się również w Szczekocinach, Wysokiej i Wierbce, a dworsko-parkowe w Irządzach i Rokitnie Szlacheckim.

ŚWIAT ZWIERZĄT

Mikroklimat i dobre warunki bytowania znajduje wśród lasów i pól Powiatu Zawierciańskiego zwierzyna łowna taka jak: jelenie, sarny, dziki, zające a z ptaków słonki, bażanty i kuropatwy. Swoją ostoję mają tu też łosie. Rodzinę psowatych reprezentuje lis oraz licznie występujący przybysz ze wschodu - jenot.

Powszechnie spotykamy wiewiórki, krety, jeże i wiele gatunków nietoperzy, a na terenach podmokłych również piżmaki i wydry.

W jaskiniach, szczelinach skalnych, a także wśród ruin zamków, w zakamarkach architektury kościołów i starych pałaców oprócz nietoperzy żyją sowy - puszczyk zwyczajny i coraz rzadsza płomykówka. Swoje gniazda budują tu pustułki, kopciuszki i pliszki siwe.

Wśród bezkręgowców najbardziej widoczną kolorową grupę stanowią motyle, a wśród nich rzadki i piękny paź żeglarz oraz jeden z największych motyli - paź królowej. Spotkać można tu szereg gatunków modraszków (w tym czerwończyk), rusałek, pająków i ponad trzydzieści gatunków mięczaków.

Płazy reprezentowane są przez różne gatunki żab m.in.: trawne i moczarowe, ropuchy szare, rzekotki drzewne i traszki zwyczajne. Wśród gadów możemy spotkać także jaszczurkę zwinkę i żyworodną, zaskrońca, padalce oraz żmiję zygzakowatą.

Najliczniej reprezentowaną grupą kręgowców są ptaki, których stwierdzono na terenie powiatu ponad sto pięćdziesiąt gatunków. Sprzyjają temu różnorodne typy lasów obfitujących w wiekowy drzewostan, skały, wilgotne łąki, parki, stawy, rozlewiska, obszary źródliskowe oraz torfowiska. Taka różnorodność siedliskowa stwarza dogodne warunki do lęgów i żerowania często nawet rzadkich gatunków ptaków.

Najbardziej ornitologicznie cenne miejsca znajdują się u źródeł rzeki Pilica. Zbiorowiska szuwarowe i dobrze rozwinięta roślinność stanowią bogatą bazę pokarmową dla wielu gatunków ptaków lęgowych i zimujących w niezamarzających zimą wodach Pilicy. Dolina Pilicy rozciągająca się pomiędzy Pilicą, a Pohulanką porośnięta jest trzciną, bujnymi krzewami i wilgotnymi łąkami. Jest doskonałym miejscem lęgu dla ptactwa wodno-błotnego.

Innym ciekawym miejscem lęgowym i żerowiskowym są stawy w Pohulance koło Udorza, a szczególnie głęboki staw "Bezdnie" położony na silnie zarośniętym terenie, który zamieszkują dla bobry i wydry.

Wspomnieć należy także o stawach w Blanowicach, zbiorniku wodnym we Włodowicach oraz o wilgotnych łąkach w Niegowonicach.

Z niewymienionych wcześniej ptaków można spotkać: bąki, perkozki, jastrzębie, myszołowy, kruki, gawrony, kawki, sroki, sójki, szpaki, jemiołuszki, gile, skowronki, czyżyki, szczygły, kowaliki, kanie, kosy, słowiki, gąsiorki, kukułki, słonki, łabędzie nieme, czaple siwe, żurawie, cyranki i cyraneczki, mewy srebrzyste, perkozy, rybitwy, kwokacze, czajki, kokoszki wodne, derkacze, błotniki stawowe, zimorodki, brzęczki i wilgi.

Opracowano na podstawie:

Informator o Zespole Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, red. G. Morcinek,  Dąbrowa Górnicza 2000r.,

Przyroda województwa katowickiego, red. K. Rostański, Kraków 1997r.,

Rezerwaty w Zespole Jurajskich Parków Krajobrazowych województwa katowickiego. Istniejące i projektowane, red. K. Bąk, G. Morcinek, Dąbrowa Górnicza 1995.