Pałace

Zespół pałacowy w Szczekocinach z XVIII wieku

Urszuli z Morsztynów Dembińskiej ("starościnie wolbromskiej") przypisuje się wzniesienie barokowo-klasycystycznej rezydencji pochodzącej z około 1770 roku. Pałac powstał na miejscu skromnej siedziby Korycińskich, ślady której zachowały się do dziś w murach korpusu głównego. Zespół składa się z głównego budynku pałacowego, obustronnie połączonego ćwierćkolistymi galeriami arkadowymi z symetrycznie ustawionymi oficynami. Można również zobaczyć dwa późniejsze pawilony z 1 połowy XIX wieku umiejscowione po obu stronach zachodnich końca wydłużonej elipsy obszernego dziedzińca gdzie znajdowały się dwie bramy wjazdowe.

Klasycystyczny główny korpus jednopiętrowego pałacu zaprojektowany przez Ferdynanda Naxa zamyka wschodnią oś dziedzińca. Ten okazały budynek posiada bogato zdobione elewacje od strony dziedzińca i ogrodu, a elewacja frontowa korpusu głównego jest wzbogacona wydatnym ryzalitem zwieńczonym dekoracją rzeźbiarską. We frontowym ryzalicie możemy podziwiać dwukondygnacyjną wytworną salę balową o zaokrąglonych narożnikach. W kilku salach zachowały się kominki w stylu barokowym, rokokowym oraz klasycystycznym. Jedna z południowych sal o kolebkowo-krzyżowym sklepieniu jest prawdopodobnie pozostałością wcześniejszego dworu Korycińskich. Każda oficyna pałacowa z portykami o mansardowych dachach mieściła kuchnie i pokoje gościnne.

Dziedziniec otacza klasycystyczne ogrodzenie, a cały zespół pałacowy otacza ogromny park, który od północy opada stromo do Pilicy, od południa ma charakter geometryczny z czterema kwaterami oraz alejami lipowymi, a od wschodu - krajobrazowy.

Zespół pałacowy po 1945 roku został zaniedbany. W latach 1950-1959 pałac odrestaurowano, a w latach sześćdziesiątych przeprowadzono konserwację zabytkowych wnętrz. Niestety, w listopadzie 1980 roku w wyniku pożaru całkowicie zniszczony został dach i strop głównej kondygnacji.

Ruiny pałacu we Włodowicach z XVII wieku

Pałac kasztelański we Włodowicach został wzniesiony w drugiej połowie XVII wieku przez sławnego kasztelana krakowskiego Stanisława Warszyckiego na miejscu modrzewiowego dworu, który po raz pierwszy spłonął w czasie najazdu szwedzkiego w 1655 roku. O pięknie pałacu świadczą dziś niestety tylko fotografie jego wspaniałych wnętrz nieustępujących siedzibom królewskim. Była to budowla jednopiętrowa w stylu barokowym o dachu łamanym polskim i kilkudziesięciu pokojach. Pałac był zbudowany z kamienia i cegły, otynkowany, zwrócony elewacją frontową na północny-wschód o prostokątnym kształcie z lekkimi ryzalitami pośrodku dłuższych boków.

Wnętrze pałacu posiadało kamienne posadzki i parkiety. Komnaty na piętrze były zdobione malowidłami alfresko i obwieszone cennymi makatami. Trzy pokoje nosiły nazwę królewskich na pamiątkę pobytu króla Jana III Sobieskiego, który gościł tu 26 lipca 1683 roku w drodze na Wiedeń. Kafle, z których postawiono piece przedstawiały króla Sobieskiego na koniu w otoczeniu świty. Również król August III Sas po swej koronacji zatrzymał się w pałacu w drodze do Częstochowy 12 marca 1734 roku.

W 1931 i 1956 roku pałac strawiły groźne pożary. Obecnie można jedynie podziwiać część pomieszczeń parteru, pozostałości starych kamiennych posadzek i parkietów oraz stolarkę z XVIII i XIX wieku.

Pałac w Pilicy z XVIII wieku

Na zachód od Pilicy, na lewym brzegu rzeki Pilicy oraz na stoku wzniesienia położone są ruiny prywatnego pałacu-zamku rycerskiego.

Budowę renesansowego pałacu rozpoczął około 1570 roku kasztelan oświęcimski Wojciech Padniewski, który od 1590 roku miał tu warowną siedzibę. Najprawdopodobniej budowla ta została wzniesiona na ruinach wcześniejszego zamku. W 1610 roku budowa zamku została zakończona, a jego kolejnym właścicielem został Jerzy Zbarski, który przebudował pałac na kształt włoskiej willi z arkadowym portykiem. Następnie pałac przeszedł w ręce Konstantego Wiśniowieckiego, a w 1636 roku Pilicę wraz z pałacem wniosła w wianie Stanisławowi Warszyckiemu (kasztelanowi) krakowskiemu - córka Wiśniowieckiego. Około 1650 roku Warszycki otoczył go bastionowymi fortyfikacjami.

Fortyfikacje zostały wzniesione na planie prostokąta o wymiarach 300 x 170 metrów, na którego rogach umieszczono murowane z kamienia cztery bastiony wypełnione ziemią, które zostały wzmocnione kamiennym oskarpowaniem. Bastiony nadawały się do umieszczania na nich baterii ciężkiej artylerii złożonej nawet z czterech dział. Na środku kurtyn dłuższych boków prostokąta stanęły zbudowane z kamienia piatta - formy. W kurtynie południowo-wschodniej mieściła się brama, do której wjazd prowadził przez groblę otoczoną wodami stawów. Fortyfikacje zachowały się w całości po dziś dzień poza zniszczonym wjazdem z bramą.

W 1655 roku wojska szwedzkie zdobyły pałac, jednakże Warszycki szybko odzyskał go zapobiegając jego zniszczeniu.

W XVIII wieku Maria z Wesslów Sobieska wraz ze swoim bratankiem Teodorem Wesselem dokonali przebudowy pałacu. Założyli również 10 hektarowy park pałacowy stanowiący zabytek sztuki ogrodniczej oraz będący skupiskiem pomników przyrody.

W 2 połowie XIX wieku Chrystian August Moes oraz Leon Epstein dokonali modernizacji budynku i obłożyli część fortyfikacji okładzinami z cegły i ozdobili wieżyczkami. Ostatnimi właścicielami zamku była rodzina Arkuszewskich, a od 1982 roku pałac opustoszał.

Jednopiętrowy pałac składa się z 4 skrzydeł, 40 sal i z wewnętrznego dziedzińca. Godnym polecenia jest zwiedzenie sali jadalnej z kasetonowym sufitem oraz sali rycerskiej z dębową podłogą ozdobionej sztukaterią często nazywanej też salą balową lub lustrzaną.

Pałac szlachecki w Wysokiej z XVIII wieku

Wieś Wysoka wzmiankowana jest już w 1326 roku. W 1386 roku król Władysław Jagiełło nadał te dobra Włodkowi Ogrodzienieckiemu herbu Sulina i od tej pory weszły one w skład tworzącego się, a w późniejszym czasie rozbudowanego Dominium Ogrodzienieckiego. Następnie, aż do upadku gospodarki folwarcznej dobra te przechodziły w ręce rodów szlacheckich.

Znajdujące się w Wysokiej ruiny klasycystycznego pałacu szlacheckiego wybudowanego po 1791 roku stanowią zabytek sztuki. Jest to budynek piętrowy, murowany, potynkowany zwrócony elewacją frontową na wschód. Dwutraktowy podpiwniczony pałac wzniesiono na planie prostokąta z izbami sklepionymi kolebkowo z lunetami. Pałac z dachem czterospadowym krytym dachówką kilkakrotnie restaurowano ostatnio w 1955 roku. Na południowy-wschód od pałacu usytuowano oficynę o dwuspadowym dachu.

Pałac w Wierbce z XIX wieku

Pałac w Wierbce powstał w latach 80-tych XIX wieku i należał do zasłużonej rodziny przemysłowców Moesów. Ten okazały pałac został wybudowany przez przedstawiciela rodu Aleksandra Moesa - syna Krystyna Moesa, któremu Wierbka, Sławniów i Pilica zawdzięczają początek uprzemysłowienia.

Moesowie - ród niemiecki zamieszkały w Polsce uruchomili w Wierbce papiernię (produkującą papier, na którym drukowano "Chimerę" - słynne czasopismo literacko-artystyczne Młodej Polski), młyn parowy i dwie gorzelni. Aleksander Moes wybudował tu również pałac w stylu eklektycznym. Z tyłu pałacu znajdował się budynek, w którym mieściły się mieszkania dla służby, stajnia oraz powozownia. Aleksander Moes założył również przy pałacu przepiękny ogród w stylu angielskim.

Te wszystkie dobra pozostały w rękach Moesów do stycznia 1945 roku kiedy to po wyzwoleniu Wierbki ten zasłużony ród został zmuszony do opuszczenia ojczystych stron. W styczniu 1987 roku pożar strawił znaczną część pałacu tak, że obecnie można podziwiać jedynie pozostałe po pożarze ruiny ścian zewnętrznych wspaniale wkomponowane w zabytkowy park o powierzchni około 5 hektarów.

Pałacyk Szymańskiego w Zawierciu

"Willa dyrektora Towarzystwa Akcyjnego Zawiercie" popularnie nazywana przez mieszkańców Zawiercia "Pałacykiem Szymańskiego" należała do byłych właścicieli fabryki włókienniczej. Autorem projektu willi wybudowanej w stylu szwajcarskim sporządzonego w 1896-97 roku był inżynier architekt Hugo Kuder z Warszawy.

Willa była murowana z cegły na cokole z kamienia. Budynek otaczał park w stylu angielskim zaprojektowany w pracowni warszawskiej przed 1901 roku. Projekt parku doskonale wykorzystywał przepływającą tędy rzekę Młynówkę, która została przekształcona w system stawów o charakterze ozdobnym spełniających funkcje użytkowe.